Op 28 mei blaast de euthanasiewet twintig kaarsen uit. 20 jaar later is het hoog tijd om een balans op te maken. Bovendien moeten we ook het debat durven voeren over een uitbreiding van de wetgeving. Iets wat we al jaren vragen. Uiteindelijk is dit een bevoegdheid van het federale parlement. We beseffen dat dit een bijzonder moeilijk en emotioneel debat is. Reden te meer om ook buiten het parlement het debat hierover te voeren, in alle openheid en sereniteit. We zijn dit aan onszelf verplicht, want het brede draagvlak onder de bevolking voor een uitbreiding vraagt hierom. Niet alleen de uitbreiding van de huidige wetgeving moet op tafel komen. Er moet daarnaast ook beter worden gecontroleerd dat de laatste wil van de patiënt in de ziekenhuizen wordt gerespecteerd. Het zelfbeschikkingsrecht moet zijn centrale plaats in de wetgeving ook in de praktijk kunnen innemen. De huidige euthanasiecommissie dient omgevormd te worden naar een commissie levenseinde om zodoende ook palliatieve sedatie in kaart te brengen en aan dezelfde controlemechanismen als euthanasie te onderwerpen, om zowel de artsen als de patiënt te beschermen.
Enerzijds is er over partijgrenzen heen meer en meer draagvlak om het debat aan te gaan over de uitbreiding van de huidige euthanasiewetgeving naar mensen met een verworven wilsonbekwaamheid. Vandaag is de voorafgaande wilsverklaring immers een grotendeels lege doos, aangezien ze enkel van toepassing is voor mensen die zich in een onomkeerbare comateuze toestand bevinden. Bijgevolg vallen mensen die door een hersenaandoening zoals bijvoorbeeld dementie getroffen worden hier niet onder.
Anderzijds stellen we vast dat er verschillen bestaan in de interpretatie van de manier waarop een dergelijke uitbreiding tot stand moet komen. Wij vinden dat een dergelijk debat gevoerd moet worden in alle openheid. Met experten, dat is niet meer dan logisch, kijk maar naar de totstandkoming van de huidige wetgeving. Maar in het parlement. Een aparte expertencommissie weg van de bevolking en haar vertegenwoordiging is niet alleen niet wenselijk maar zal er voor zorgen dat er in 2024 nog steeds geen oplossing zal zijn voor mensen met een verworven wilsonbekwaamheid.
De euthanasiewet is destijds aangenomen op 28 mei 2002 in de Kamer onder de paarsgroene regering van Verhofstadt. Ons land was samen met Nederland pionier. We hebben destijds het recht op een zelfgekozen levensbeëindiging mogelijk gemaakt voor mensen die ondraaglijk en uitzichtloos fysiek en psychisch lijden. Op 13 februari 2014 werd het na een voorstel van Jean-Jacques De Gucht met een wisselmeerderheid mogelijk voor minderjarigen die uitzichtloos fysiek lijden en aan de voorwaarden voldoen om zelf een keuze te maken op welke manier zij omgaan met hun levenseinde. Maar het werk was en is zeker niet ten einde.
Volgens gegevens van de Euthanasiecommissie, worden er in België jaarlijks ongeveer 2.500 euthanasiedossiers geregistreerd, waarvan driekwart in Vlaanderen. Er is alvast een groot draagvlak onder de bevolking voor een uitbreiding. Uit De Grote Peiling van Het Laatste Nieuws, VTM Nieuws, RTL en Le Soir uit december 2019 bleek alvast dat een overweldigende meerderheid van maar liefst 81% van de Vlamingen vindt dat mensen die lijden aan dementie recht hebben op euthanasie. Het lijdt geen twijfel dat die steun voor uitbreiding sindsdien alleen maar is toegenomen.
Daarom pleiten we voor een uitbreiding van de huidige wetgeving om een oplossing te bieden voor mensen met een hersenaandoening, zoals (jong)dementie. Want wie vandaag te lang wacht en niet meer wilsbekwaam is, kan geen euthanasie meer krijgen. Ook al heb je dit duidelijk opgenomen in een wilsverklaring. Momenteel mag die enkel worden ingezet als je als patiënt in een onomkeerbare coma belandt. Onze samenleving dwingt dus mensen “te vroeg” euthanasie aan te vragen, opdat ze binnen het toepassingsgebied van de wet zouden blijven. Dit is ronduit mensonterend. De tegenstanders, zoals Dokter An Haekens (opinie DS 20/04), die aanhalen dat een aanpassing van de wilsverklaring naar mensen met een verworven wilsonbekwaamheid er voor zal zorgen dat artsen verplicht zullen worden om mensen “te doden”, die er op dat moment niet om vragen, ontkennen de realiteit. Het beeld van de gelukkige persoon met dementie die euthanasie zou krijgen tegen zijn of haar wil is geenszins waar wij om vragen. Wel vragen we een debat over mensen met een verworven wilsonbekwaamheid die psychisch en/of fysiek lijden en waar de huidige wetgeving geen oplossing voor kan bieden. Het is daarenboven stuitend op welke manier men telkenmale opnieuw de voorstanders van een uitbreiding tracht weg te zetten als tegenstanders van goede zorg voor mensen met dementie. Het tegendeel is waar. Dit debat gaat over mensen de mogelijkheid geven zelf te kunnen beslissen over op welke manier zij omgaan met hun levenseinde, de grootste nachtmerrie van tegenstanders van euthanasie.
We ijveren al jaren voor een aanpassing om deze discriminatie weg te werken. Een petitie van LEIF (LevensEinde InformatieForum) die hiervoor ijvert, telt ondertussen al meer dan 84.000 handtekeningen. Vandaag kan je enkel euthanasie krijgen na een actueel verzoek en niet met een wilsverklaring. We pleiten er dan ook voor om euthanasie via wilsverklaring uit te breiden naar alle mogelijke situaties van wilsonbekwaamheid door hersenaandoeningen. Je komt dan niet alleen tegemoet aan mensen met dementie, maar ook wie bijvoorbeeld een zware hersenbloeding krijgt.
Laat ons niet langer talmen. Laat ons samen het debat voeren. Laat ons een oplossing formuleren voor de tekortkomingen. Laat ons niet verzanden in enerzijs-anderzijds, want dat is een synoniem voor besluiteloosheid met een vleugje hypocrisie.
Jean-Jacques De Gucht
Wim Distelmans
Bron: De Standaard 21 april 2022
