Het kabinet-Justitie heeft verontrustende informatie over opgesloten terroristen en radicalisering in onze gevangenissen achtergehouden voor het parlement. Wantoestanden zijn verbloemd.
Zonder het te beseffen, heeft het kabinet van minister van Justitie Koen Geens (CD&V) ruwe informatie van deveiligheidsdiensten gelekt aan Open VLD-senator Jean-Jacques De Gucht en mogelijk aannog andere parlementsleden. Daardoor komt nu aan het licht welke info het kabinet heeft verzwegen over de (wan)toestanden met debijna 450 terroristen en geradicaliseerde criminelen in onze cellen. Minister Geens ontkent in een reactie dat zijn kabinetsmedewerkers de info bewust hebben achtergehouden. Maar senator De Guchtvindt het wel vreemd dat ‘hallucinante wantoestanden’ zijn weggelaten uit deantwoorden die hij kreeg.
De flater kwam donderdagnamiddag aan het licht. De Gucht had de redactie van De Tijd een parlementair antwoord doorgespeeld dat hij recent kreeg van Geens. Dat ging over de netwerken die steun bieden aan terroristen die vastzitten in onze gevangenissen. Zoals gewoonlijk had de senator het antwoord gekregen in een pdf-document, dat de minister had ondertekend, én een kopie in een Word-document. Maar in dat laatste merkte De Tijd op dat de ’track changes’ nog zichtbaar waren. Zo bleek het kabinet-Justitie de volgende zin te hebben geschrapt: ‘Er werd reeds contact vastgesteld tussen in België opgesloten terroristen en in Syrië verblijvende Belgische foreign terrorist fighters.’
Pijnlijke fout
De Gucht en zijn medewerker stonden versteld dat de minister die info voor hen had achtergehouden. De Gucht probeert al enkele jaren te weten te komen hoe goed of hoe slecht terreurgevangenen in de gaten worden gehouden en wat de gevangenissen doen of niet doen tegen de honderden gedetineerden die mogelijk radicaliseren. Daarop ontdekte De Guchts medewerker dat Geens’ kabinetsmedewerkers in alle Word-documenten die ze De Gucht hadden bezorgd, de achterliggende informatie hadden behouden die ze van de Staatsveiligheid en andere veiligheidsdiensten hadden gekregen.
In 39 schriftelijke antwoorden over de kwestie die de minister sinds 2015 aan De Gucht bezorgde, is de pijnlijke fout gemaakt. Via een klik op de ‘eigenschappen’ van het document dook de ruwe info op.
Op die manier zijn mogelijk vertrouwelijke data doorgespeeld aan parlements- leden. Navraag bij de Staatsveiligheid leert dat de inlichtingendienst nooit geklassificeerde informatie doorgeeft aan het kabinet-Justitie als basis voor parlementaire antwoorden. Maar in de gelekte info die De Gucht in handen kreeg, vonden we andere vertrouwelijk info.
Zo staat in de gelekte tekst over Sanabil – een organisatie die opgesloten terroristen steunt – dat de antwoorden op de parlementaire vraag ‘het resultaat zijn van overleg tussen de Staatsveiligheid, de politie, het gevangeniswezen en het antiterreurorgaan OCAD in het kader van de ‘werkgroep gevangenissen’ binnen het plan Radicalisme’.
Daarna wordt prijsgegeven hoe de Belgische diensten ’tot begin 2016 punctueel berichten over Sanabil uitgewisseld hebben met deFranse collega-inlichtingendiensten’. En hoe de Franse inlichtingendienst DGSI in februari 2016 de diensten liet weten dat het dossier-Sanabil was overgenomen door de Franse Direction du Renseignement de la Préfecture de Police de Paris.
Maar meer nog dan het uitlekken van vertrouwelijk gegevens leggen de ruwe, volledige antwoorden van deveiligheidsdiensten bloot wat het kabinet-Geens niet meedeelde aan senator De Gucht. En dan valt op dat lang niet alleen vertrouwelijke of irrelevante info geschrapt is door het kabinet. Meer dan eens worden dewantoestanden in onze gevangenissen over de aanpak van radicalisering en terrorismegevangenen verbloemd of verzwegen (lees inzet).
Smartphones
Het gaat vaak om zeer verontrustende toestanden. Zo vroeg De Gucht of opgesloten terroristen er toch in slagen te bellen met versleutelde communicatiesystemen. Het officiële antwoord dat De Gucht kreeg, was kort en algemeen: de Staatsveiligheid en het gevangeniswezen ‘zijn zich bewust van het circuleren van smartphones in degevangenissen. Als ze gedetecteerd worden, worden ze ter beschikking gehouden van de politie- en inlichtingendiensten.’
Maar de info van de veiligheidsdiensten die het kabinet ongewilde lekte, schetst een verontrustender plaatje. Er staat dat terrorismegedetineerden smartphones te pakken krijgen in de gevangenis. Ze kunnen daarmee versleutelde berichten versturen via apps, zoals Whatsapp en Viber. Ze gebruiken die niet alleen om familie te contacteren, maar ook om ‘contact te onderhouden in extremistische/terroristische en criminele milieus, zowel in België, ook in de gevangenis, als in het buitenland (soms zelfs in jihadistische regio’s)’.
Andere info die uit de parlementaire antwoorden is gehouden, gaat over verboden wapens. Die zijn zelfs al gevonden in de’Deradex-afdelingen’ waar alleen de zwaarste terroristen belanden. Het kabinet schrapte ook de info waarin het gevangeniswezen toegeeft dat het alleen een schatting kan geven over het aantal terrorismegevangenen met een enkelband, omdat dat minder duidelijk is sinds dat een Vlaamse bevoegdheid is. Ook de volgende info van de veiligheidsdiensten is weggelaten: ‘We weten niet welke vzw’s of ngo’s gerichte steun bieden aan wegens terrorisme veroordeelde gedetineerden.’
Toen De Gucht vroeg of alle gevangenissen al een draaiboek hebben om radicalisering op te merken en om te weten aan welke diensten ze dat moesten doorgeven, meldde deadministratie aan Geens: ‘We beschikken niet over een draaiboek. Dat kan later eventueel ontwikkeld worden.’ Maar ook die zinnen liet het kabinet weg in het officiële antwoord.
Geens haalt terecht aan dat hij alleen dedefinitieve versie van elk parlementair antwoord ondertekent. Zijn kabinet stelt de antwoorden voor hem samen en het parlement verspreidt de antwoorden.
WAT IN 2020?
De wantoestanden met terrorismegevangenen zijn verontrustend. Zeker als je ze samen leest met andere gelekte info van deveiligheidsdiensten over de ernst van de situatie. Daarin geeft de Staatsveiligheid aan dat de beruchte Sharia4Belgium-leider Fouad Belkacem niet eens ‘de hoogste prioriteit is voor de Staatsveiligheid’. ‘Omdat er nog vele andere terreurgedetineerden (en geradicaliseerde gedetineerden) eerder de gevangenis zullen verlaten dan Belkacem.’ Andere gelekte informatie maakt het gevaar concreet: ‘Gevangenissen zijn geen vacuüm. De meeste van deze gedetineerden zullen tegen 2020 weer in vrijheid zijn.’ Wat dan?
WAT U NIET MOCHT WETEN
‘Smartphones worden in de gevangenissen zowel door terrorismegedetineerden gebruikt als door gedetineerden die vastzitten voor feiten van gemeen recht. De meest gebruikte geëncrypteerde applicaties zijn: Whatsapp, Viber, Facebook Messenger en Telegram. Die applicaties worden voor diverse doeleinden gebruikt: om de familie te contacteren, om contacten te onderhouden in extremistische/terroristische en criminele milieus en dit zowel in België (ook in degevangenis) als in het buitenland ( soms zelfs in jihadistische zones). Recentelijk is gebleken dat twee terreurgedetineerden gebruik hadden gemaakt van bovenstaande communicatiemiddelen. Deze twee dossiers maken het voorwerp uit van een gerechtelijk onderzoek.’
‘Er worden op de Deradex-afdeling (waar deergste gevallen zitten, red.) wel eens voorwerpen aangetroffen die beschouwd kunnen worden als verboden wapens.’
‘Wij weten niet welke vzw’s of ngo’s gerichte steun bieden aan wegens terrorisme veroordeelde gedetineerden.’
‘Het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen kan enkel een inschatting geven van de terreurgedetineerden die via degevangenissen doorgestroomd zijn naar elektronisch toezicht. (…) Sinds de overgang van het Nationaal Centrum voor Elektronisch Toezicht naar de gemeenschappen is dit minder duidelijk.’
‘We beschikken niet over een draaiboek, ter beschikking van alle gevangenissen, waarin duidelijk wordt aangegeven wie welke signalen van radicalisering aan welke diensten moet doorgeven.’
‘Er werd reeds contact vastgesteld tussen in België opgesloten terroristen en in Syrië verblijvende Belgische foreign terrorist fighters.’
LARS BOVÉ ■
